Неважӧн, Выль 2022-ӧд во водзын Сыктывкарын Изьва районысь Братенковъяс гозъякӧд аддзысьлігӧн крепыд кабыръяса верӧсыскӧд киасигӧн шуи, мый меным пыр долыд аддзысьлыны ижмасакӧд. Здоровайтчысь сэсся шензигмоз и юаліс менсьым: «Мый понда? Мыйӧн бурӧсь тэныд ижмасаыс?» Тайӧ виччысьтӧм юалӧмыс сетіс меным позянлун сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн лыддьӧдлыны коми-изьватас войтыр пиысь шань да лабутнӧй уна дас мортӧс, кодъяскӧд мойвиис вуджны студенталӧмсянь ӧнiя кадӧдз кузь туй. Ӧд олӧмын меным тшӧкыда паныдасьлӧны Изьва районса лабутнӧй войтырыд.

Ми важысьӧн нин тӧдсаӧсь Николай Терентьевичкӧд, но татшӧм восьса варовитӧмыс эз на пансьыв, ме ӧд вежавидзышты сы водзын. Сійӧ уна во вӧлі Ижма районса веськӧдлысьӧн, ӧні жӧ – Госсӧветса депутат, а менӧ ичӧтсянь велӧдлісны пыдди пуктыны чина войтырӧс. Та пӧрйӧ жӧ сёрниыс зэв кокниа артмис. Ӧтар боксянь ызйӧдіс сэтчӧ, да и сёрни сюрӧссӧ вичмӧдіс нюмбана гӧтырыс, Эмилия Михайловна, а мӧдарсянь ликмис, мый том дырйиыс Николай Братенков Кипиевоса школаын велӧдлӧма челядьӧс вальс йӧктыны. Ме тшӧтш йӧкта, и сёрниным шыльыда исковтіс.

Изьвасакӧд медводдза адзысьӧм-тӧдмасьӧмӧй вӧлі 4-ӧд курсса студент Василий Григорьевич Каневкӧд. Вузӧ пыран экзамен водзын сыкӧд дженьыдик сёрни ышӧдіс менӧ. «Тэ сиктысь, сідзкӧ, кыв шутӧг лоан ест-геофакса студентӧн, кыдзи и ме», – шуис меным пединститутса общежитиеын киасигӧн Василий Канев. Ме ӧд сӧмын на, школа помалӧм бӧрын, 1975-ӧд вося июль тӧлысьӧ вылыс тшупӧда велӧдчанiнӧ пырны мӧвпъясӧн вои карӧ. Сэсся пединститут бӧрын сыкӧд орччӧн мойвиис меным уджавны Ижма районса школаясын да сэтчӧс роноын.

Василий Григорьевич Канев

Ӧнӧдз на син водзын медводдза велӧдчысьяс, кодъяс сюся кывзісны менсьым география урокъяс. Первой уркъяс нуӧді бара жӧ Ижма районысь Дiюрса школаын, кӧні директораліс Альбина Александровна Ануфриева. Сэтчӧ менӧ, витӧд курсын велӧдчысьӧс, ыстылісны удждона практика вылӧ велӧдчан вося медводдза юкӧн кежлӧ. Сэки и вичмис меным ним-вич: Прокопий Валентинович. Урокъяс бӧрын челядькӧд да верстьӧкӧд варовитігӧн гӧгӧрвои, мый миян сёрниным неуна торъялӧ, ме ӧд вои Кӧрткерӧс районса Одыб сиктысь. Менам литературнӧй кывйӧн шуӧм кутшӧмсюрӧ кыв кыпӧдліс челядьлысь серам. Та вылӧ видзӧдтӧг ми велӧдчим ӧта-мӧдлысь да регыд кадӧн тӧдмасим, челядьыс бура сибӧдчисны ме дорӧ. Урокъяс костын бергалісны ме дорын важся школаса география кабинетына, а велӧдчӧм бӧрын колльӧдлісны менӧ Ижма ю бокса олан керкаӧ.

Тайӧ студент Діюр школаын

И ме зэв рад, мый ӧні Діюр сикт шӧрын грымвидзӧ выль мича школа.

Комынысь унджык во мысти, стӧч сійӧ арся лунъясӧ, кор Ижмаса аэродромӧ неминуча дырйи пуксис ыджыд самолёт, сиктӧ командировкаӧ волігӧн ме дорӧ шыасис том морт. Тайӧ вӧлӧма Фёдор Попов, Ижма юрсиктса веськӧдлысь, коді Галина гӧтырыскӧд, вӧлӧмкӧ, помнитӧны менӧ витӧд классын велӧдчӧмсяньыс на.

Діюрса школаын менсьым, том велӧдысьлысь, урокъяс кывзісны и Ижма роноса чинаяс, школаын удж прӧверитысьяс, на лыдын Анна Филипьевна Репина. Сэсся еджыд мелӧн гижасян дӧска бокын сёрни бура тӧдмӧдіс менӧ роноӧн веськӧдлыськӧд. Сыктывкарӧ бӧр мунігӧн Герман Филиппьевич Репин корис менӧ институт помалӧм бӧрын Ижмаӧ. Студентъясӧс распределяйтігӧн кывкутана морт воліс КГПИ-са ректор Василий Никифорович Ахмеев дорӧ да сёрнитчис менӧ Ижма районӧ ыстӧм йылысь. Тасянь пансис менам профессиональнӧй удж. Менам верстьӧ олӧмӧ да и учитель профессияӧ пырӧдчӧмӧ ыджыд пай пуктіс Герман Филиппьевич, кыдзи зэв авторитетнӧй УЧИТЕЛЬ! Нимӧдіс да «кок йылӧ» сувтӧдіс кыдзи велӧдысьӧс, велӧдіс да петкӧдліс ыджыд олӧмӧ паськыд туй! Чайта, кыдзи и уна дас мукӧд том велӧдысьӧс.

Фото вылын Герман Филиппович - шуйгасяньыс коймӧд, Анна Филипповна - нёльӧд.

1980-ӧд вося зарни арӧ ыджыд чемоданъясӧн ме збодера вои тӧдса нин Ижмаӧ. Роноын варовитӧм бӧрын Герман Филиппьевич да Анна Филипьевна колльӧдісны менӧ Изьва ю сайӧ Гамса школаӧ. Директорыс, Маргарита Митрофановна, самӧвара-шаньгаясӧн виччысис-паныдаліс том велӧдысьӧс школа ӧдзӧс дорын. Бур веськӧдлыськӧд Гам гӧравывса арся аддзысьӧмыс да школаса долыд уджыс менам некор оз вун.

Коллектив Гамской школы Ижемского района. 

Татшӧм шаня вочаалӧм бӧрын ме сьӧлӧмсянь да радпырысь уджалі Гамса школаын, быдми тшӧтш аслам медводдза класскӧд, унаысь ветлывлім кӧкъямысӧд класса велӧдчысьяскӧд вӧрӧ, ва дорӧ, нуӧдлім рытпукъяс. А ӧні ёртасям накӧд в ВКонтактеын.

Орччӧн вӧліны опыта велӧдысьяс, кодъяс сідзжӧ менӧ бура сибӧдісны: Василий Иванович Чупров, Галина Валерьяновна, Августа Акиндиновна Семяшкина. А Леонид Вячеславович Терентьевкӧд быд прӧст кадӧ подӧн ветлӧдлім Гамсянь Сизябскӧдз да бӧр, ёртъясыскӧд кывзім сылысь мича сьылӧм-гудӧкасьӧмсӧ.

Паськыда тӧдмалі нэмӧвӧйся аслыспӧлӧс изьватас культурасӧ Коми Республикаса уна сикас войтырлӧн Министерствоын уджалігӧн, кор «Изьватас» ӧтмунӧмӧн юрнуӧдіс Валентина Ивановна Ануфриева. Сы отсӧгӧн  унатор тӧдмалі уна кывъя войтыркӧд удж нуӧдӧм йылысь. Унаысь мойвиис волывлыны «Луд» гаж, коми войтырлӧн чукӧртчылӧмъяс вылӧ. Кызь во сайын Изьватас нимӧдысь, комиӧн сьылысь, народнӧй артист Василий Рочевкӧд Инта районса Петруньсянь ӧтвылысь ветлӧдлім пӧшти быд сикт-вӧлӧсьтті буран-кӧра дадьясӧн. Дерт, сэки тӧдмалі нӧшта ӧтик бур мортӧс. Чилимдін юрсиктӧ быд ветлiгӧн паныдасьла Мохча школаса вӧвлӧм военрук Александр Александрович Хозяиновлӧн Ирина Чупрова нылыскӧд, менам велӧдчыськӧд, коді бура водзӧ нуӧдӧ пӧль-пӧчъяслысь коми-изьватас культурасӧ.

Юркарын олысь Ольга Николаевна Савенко аслас мывкыдлунӧн да кужӧмлунӧн, мича нюмбанӧн вермӧ сибӧдны быдӧнӧс, кодъяс пыдди пуктӧны чужан культура да юксьӧны Коми Горлӧн «Ас му вылын» телевизионннӧй петасъясын. Ачыс Россия пасьтала да и суйӧрсайса государствоясын нимӧдӧ коми-изьватас культурасӧ. Ми сыкӧд уна вояс творческӧя ёртасям «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн чукӧртчылӧмъяссянь.

Юркар – Ижма туйкостын ветліг-мунігӧн уна шоныд аддзысьлӧм сетӧ Вертепса поэт Никулин семьяысь медичӧт пи Иван Никулин. Чайта, татшӧм том войтыр отсаласны чужан районлы водзӧ сӧвмыны.

Торъя пасйӧд кӧсъя гижны Николай Васильевич Рочев йылысь. Сійӧ, кыдзи и ме, вӧлі география велӧдысь, нуӧдіс «Изьватас» котыр сӧвмӧдӧм да Россияса уна пельӧсын изьвасасӧ нимӧдӧм могысь зэв ыджыд удж. Азыма котыртіс и томуловлысь ӧтувтчӧмсӧ. Пенсия вылӧ петӧм бӧрын ме ёна ветлӧдлі странаса уна регионті. Сибирӧ либӧ Россиялӧн Войвыса регионъясӧ, Ямалӧ туйӧ мӧдӧдчигӧн ме пыр шыӧдчылі Николай Васильевич дорӧ, медым корны ёртъясыслысь телефон номер да адрес. И Тюмень обласьтса Ямал-Ненеч, Ханты-Мансийск кытшъясса Салехардын, Тарко-Сале карын, Нарьян-Марын, Ханты-Мансийскын, Тазовский посёлокын, Мужи да Аскарка сиктъясын сылӧн ёртъяс бура примитісны-шонтісны менӧ. Тадзи ме Якутскын ёртаси юкагир долган да эвэнъяс национальностя кӧр видзысьяскӧд. А Ижмаса Томӧ командировкаын кык пӧрйӧ ас мортӧс моз шонтіс-юкталіс менӧ посёлокын пыдди пуктана морт Николай Николаевич Канев.

Валентина Ивановна Ануфриева да Николай Васильевич Рочев.

И талунъя уджын ёртася бур ёртъяскӧд, на пиысь быдӧн ас местаын профессионал. Медводз тайӧ бара жӧ менам велӧдчысь Елена Щербакова (Рочева), кодӧс велӧдлі Гамса школаын сизимӧд классын. Елена Семёновна миян вылӧ видзӧдӧмӧн велӧдчӧма пединститутын, уджалӧма учительӧн, а ӧні ассьыс профессиональнӧй кужӧмлунсӧ вичмӧдӧ зэв кывкутана уджын, могмӧдӧ-отсалӧ войтырлы квартира босьтӧмын. Сійӧ водзӧ нуӧдӧ ижемскӧй «хватка» (кыдзи и тӧдам пыді историяысь) сямсӧ, да аслас целеустремлённость сетіс сылі ыджыд карын, Санкт-Петербургын, дас кӧкъямыс воӧн кыптӧдчыны «Диалог» недвижимость агентствоса генеральнӧй веськӧдлысьӧдз. Сыкӧд ӧтвылысь ми унаӧс могмӧдім нин колана квартираясӧн Питерын и Россияса мукӧд гырысь карын. Шыасьӧны миян дорӧ оз сӧмын ижмасаяс да республикаысь мукӧд тӧдсаяс, но и Салехардысь, Наръян-Марысь войтыр.

 Миян республикаын Инесса Орёл тӧдса кыдзи журналист да «Коми му» холдингӧн том веськӧдлысь. Стӧч чужан кывъя газет и йитіс менӧ тайӧ бур коми-ижемкакӧд, кодлӧн коми кыв сӧвмӧдан видзӧдласыс ёна торъялӧ миянысь. И ме, сы вылӧ видзӧдӧмӧн, азыма пырта бӧръя кадас ассьым чужан кывйӧс соцсетьясӧ, ВКонтактеӧ. Татшӧм юӧръясыс, тыдовтчис, сьӧлӧм вылас воӧны зэв уналы, и менам та понда ёна содіс ВКонтактын ёртъяслӧн лыдыс.

Тадзи лыддьӧдлі сӧмын некымын бур ёртӧс, кодъяс йитчӧмаӧсь Ижмакӧд. Менам гӧтыр боксянь став рӧдняыс – изьватас, Анна бабыс Мокчойысь Петрунь сиктӧ мунтӧдзыс Валей фамилиеа вӧвлӧма. Гӧтыркӧд, Анна Прокопьевнакӧд, ми кыкнанным орччӧн сӧвмим-быдмим Ижмаса школаясын велӧдысьясӧ. Сійӧ велӧдліс немеч кыв Гамса, Мохчаса да Ижмаса школаясын.

Николай Терентьевичкӧд сёрнитiгӧн, дерт, и политикаӧ пырӧдчылім, и Ижемскӧй районлӧн талунъя олӧм йылысь варовитiм, пасйим ассьыным видзӧдлас и пандемия кузя. Висьталі ме, мый ӧнӧдз окотапырысь волывла Изьва районса сиктъясӧ, кодсюрӧлы отсала и патераяс ньӧбӧмын, мыйӧн ӧні ме и профессиональнӧя мырся-уджала. А сылысь гӧгӧрвои кывкутана могсӧ – изьватаслысь традициясӧ водзӧ нуӧдны. Тайӧ сьӧлӧмдой могыс ясыда тыдовтчӧма кольӧм вося бӧрйисигӧн. Ӧд чорыд «тышын» изьватас войтыр индӧма Николай Братенковӧс Госсӧветса депутатӧн, и кутӧ лача бур вежсьӧмъяс вылӧ. Сьӧлӧмсянь сиа ижмасалы, медым ставыс бура артмас!

Прокопий Габов, история наукаса кандидат,

«Коми му» газетлӧн общественнӧй корреспондент,

Россияса журналистъяслӧн котырӧ пырысь